การวัดระยะทางระหว่างโลก-ดวงจันทร์-ดวงอาทิตย์
อริสตาร์คัสแห่งซามอน (Aristarchus) นักคณิตศาสตร์และดาราศาสตร์ชาวกรีก (320-230 ปีก่อนคริสตกาล) อริสตาร์คัสเป็นคนแรกที่เสนอว่าดวงอาทิตย์เป็นศูนย์กลางของจักรวาล และกลางวัน-กลางคืนเกิดจากโลกหมุนรอบตัวเอง อริสตาร์คัสวัดระยะระหว่างโลก-ดวงอาทิตย์-ดวงจันทร์ โดยใช้หลักการของตรีโกณมิติ อริสตาร์คัสใช้ช่วงเวลาที่มองเห็นดวงจันทร์ครึ่งดวงบนท้องฟ้าซึ่งเป็นช่วงเวลาที่โลก-ดวงจันทร์-ดวงอาทิตย์ทำมุมกัน 90 องศา (มุม a) จากนั้นต้องทำการวัดมุมระหว่างดวงจันทร์-โลก-ดวงอาทิตย์ (มุม b ส่วนมุม c ที่เหลือคำนวณได้จาก c=180-a-b) ซึ่งตอนนั้นอริสตาร์คัสวัด (มุม b) ได้ 87 องศา (ปัจจุบันวัดได้ 89.85 องศา ด้วยความไม่แม่นยำของเครื่องมือสมัยก่อนทำให้อริสตาร์คัสวัดผิดพลาดไป 2.85 องศา) อริสตาร์คัสคำนวณว่าระยะทางระหว่างโลกกับดวงอาทิตย์ยาวเป็น 19 เท่าของระยะทางระหว่างโลกกับดวงจันทร์ ซึ่งจริงๆแล้วระยะห่างระหว่างโลกกับดวงอาทิตย์จะเป็น 390 เท่าของระยะทางระหว่างโลกกับดวงจันทร์ ความคลาดเคลื่อนนี้ไม่ได้เกิดจากการคำนวณที่ผิดพลาด แต่เกิดจากความคลาดเคลื่อนของเครื่องมือวัดทำให้มุมที่ได้ขาดความเที่ยงตรง

ณ ดินแดนอันสงบสุข มีนกตัวหนึ่งถูกเลี้ยงไว้ในกรงด้วยบุรุษผู้ใจดี เขาให้อาหารเมื่อมันต้องการ ให้ความอบอุ่นเมื่อมันหนาว เจ้านกถูกเลียงดูดูแลอย่างดี ไม่เคยมีอะไรที่มันอยากได้แล้วจะไม่ได้ บุรุษผู้เลียงนกตัวนี้บอกกับมันเสมอว่ามันเป็นนกที่โชคดีที่สุด มีเสรีภาพมากที่สุด ไม่มีนกตัวไหนในโลกที่จะโชคดีได้อย่างมันแล้ว
อยู่มาวันหนึ่ง มีนกอีกตัวบินมาแต่ไกล ร่างกายซูบผอม ปีกขาดรุ่งริ่ง มันเห็นเจ้านกที่อยู่ในกรงจึงได้แวะเข้ามาคุยด้วย มันทักด้วยความสงสัยว่าเจ้านกที่อยู่ในกรงมันทนอยู่ได้อย่างไรโดยไม่มีเสรีภาพ มันพยายามเล่าให้เจ้านกในกรงฟังว่าข้างนอกนั้นมันสามารถบินไปกินเม็ดทานตะวันสดๆจากต้น ตื่นเช้ามาได้รับแสดงแดดออนๆ อันอบอุน ได้โบยบินไปไหนก็ได้ที่อยากจะไป แต่ไม่ว่าจะเล่าอย่างไรเจ้านกในกรงก็ไม่เชื่อ มันเชื่อโดยสนิทใจว่าในกรงที่่มันอยู่นี้หละดีที่สุดแล้ว เจ้านกที่มาจากข้างนอกจะชวนมันไปดูมันก็ไม่ยอมไป “มันเลือกที่จะอยู่กับเสรีภาพที่มันรู้จัก”

กรีกในสมัยโบราณอยู่ทางตะวันออกสุดยุโรปภาคใต้ ประกอบด้วยผืนแผ่นดินและดินแดนในหมูเกาะต่างๆ ในทะเลเอเจียน และฝั่งตะวันตกของเอเชียไมเนอร์ ซึ่งนิยมเรียกว่า “นครรัฐไอโอเนียน” ในบรรดานครรัฐต่างๆ ของกรีกต่างปกครองตัวเองอิสระแยกจากกัน ไม่เคยรวมตัวเป็นนครรัฐเดียวได้เลย ยกเว้นจะมีการรวมตัวกันบ้างเมื่อเกิดสงครามกับต่างชาติ โดยนครรัฐเหล่านั้นจะรวมตัวกันเป็นสหพันธรัฐ (Federation) แต่เมื่อสงครามสงบลงนครรัฐต่างๆ ก็แข่งขันกันเองและทำสงครามกันเองอยู่บ่อยครั้ง

สมัยเด็กๆเคยได้ยินอยู่บ่อยครั้งเวลาที่มีใครอ้างว่าของมันเก่าแก่มากก็มักจะบอกว่า “มีมาตั้งแต่สมัยพระเจ้าเหานู้น” แต่ทุกวันนี้ไม่ค่อยได้ยินแล้ว จริงๆก็แอบสงสัยอยู่นานว่าพระเจ้าเหานี้เป็นใครมาจากไหน เคยอ่านเจอในหนังสือของ จิตร ภูมิศักดิ์ หรือของใครสักคนไม่แน่ใจผมจำไม่ได้ แต่น่าจะเป็นของจิตรนั้นแหละ ในเล่มไหนสักเล่มมีพูดถึงเรื่องตึกพระเจ้าเหาที่ลพบุรีว่า คำว่า เหา มาจากภาษาเขมร ที่แปลว่า เรียก ฉะนั้นตึกพระเจ้าเหาก็จะหมายถึงตึกที่พระเจ้าแผ่นดินเรียก จะเรียกมาทำไมไม่รู้แหละแต่เรียกมาก็แล้วกัน อันที่จริงผมเห็นด้วยกับคำอธิบายนี้นะ ผมคิดเอาเองว่าในสมัยก่อนในราชสำนักคงจะใช้ภาษาขอมหรือเขมรในการพูดจากันเป็นปกติ แต่อยู่ๆจะมาเชื่อง่ายๆว่ามีความหมายแบบนี้ โดยไม่หาข้อมูลอื่นมาประกอบมันก็ยังไงอยู่ และเท่าที่ค้นหาดูตอนนี้ก็พบว่ามีคนให้ความหมายของคำว่า พระเจ้าเหา อยู่ 4 อย่างด้วยกัน คือ

ในสมัยแต่ก่อนการเรียนภาษาไทย เด็กจำเป็นที่จะต้องท่องจำพยัญชนะให้ได้ทั้ง 44 ตัว โดยท่องเป็น กอ ขอ คอ น่าจะคล้ายๆกับการท่อง เอ บี ซี แต่ด้วยพยัญชนะที่พ้องเสียงในภาษาไทยมีหลายตัวมาก ทำให้เป็นไปได้ยากที่จะทำให้เด็กจำได้อย่างรวดเร็ว จึงได้มีผู้คิดชื่อหรือตัวอย่างในการใช้พยัญชนะแต่ละตัวขึ้นมา เพื่อจะได้ท่วงจำได้ง่ายๆ แล้วเราก็ท่องจนติดปากกันมาว่า ก ไก่ ข ไข่ แต่ก็ไม่ปรากฏหลักฐานแน่ชัดว่าใครกันแน่ที่คิดคนแรก แต่เราจะมาไล่ดูตามหลักฐานที่พอจะมีในปัจจุบัน

เมื่อประมาณ 1,500-3,000 ปีก่อนคริสตกาล ชนชาติอารยัน (Aryan) ผู้สืบเชื้อสายมาจากพวกอินโด-ยูโรเปียน (Indo-European) ซึ่งเคยอาศัยอยู่ทางตอนกลางของทวีปเอเซีย บริเวณทะเลสาบแคสเปี่ยนและทะเลดำ ได้อพยพเคลื่อนย้ายออกเป็น 3 กลุ่มใหญ่คือ
– กลุ่มที่ 1 ออกเดินทางเข้าสู่ทวีปยุโรป เป็นชนชาติกรีก
– กลุ่มที่ 2 ออกเดินทางเข้าสู่ตะวันออกกลาง เป็นชนชาติเปอร์เซียหรืออิหร่านในปัจจุบัน
– กลุ่มที่ 3 ออกเดินทางเข้าสู่ลุ่มแม่น้ำสินธุในอินเดีย (พระพุทธเจ้าของเราก็น่าจะเป็นชนชาติอารยัน) และได้เกิดการผสมผสานทางวัฒนธรรมและภาษาระหว่างชาวอารยันกับชนพื้นเมืองคือพวกดราวิเดียน (Dravidian) การผสมผสานทางภาษานี้ทำให้เกิดภาษาใหม่ขึ้นมาชื่อภาษาปรากฤต ซึ่งเป็นการวิวัฒนาการร่วมกันของภาษาพระเวทของชาวอารยันเดิมกับภาษาท้องถิ่น

สงครามครูเสดคือสงครามระหว่างศาสนา ซึ่งอาจหมายถึงสงครามระหว่างชาวคริสต์ต่างนิกาย หรือระหว่างชาวคริสต์กับผู้นับถือศาสนาอื่นก็ได้ แต่โดยส่วนใหญ่หมายถึงสงครามระหว่างชาวมุสลิมกับชาวคริสต์ ที่เกิดขึ้นในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 11 ถึง 13 ครูเสดแปลว่า ติดด้วยเครื่องหมายกางเขน ซึ่งจะมีอัศวินและนักรบจากทั่วทั้งยุโรปเป็นกำลังรบสำคัญ โดยผมเคยเขียนเรื่องอัศวินแห่งกองทัพพระคริสต์ เอาไว้ก่อนหน้านี้นิดหน่อย โดยแรกเริ่มเดิมทีสงครามครูเสดต้องการที่จะทำเพื่อปลดแอกกรุงเยรูซาเล็มซึ่งถือเป็นดินแดนอันศักดิ์สิทธิ์ให้พ้นจากการปกครองของพวกมุสลิม แต่สงครามในช่วงหลังๆ กลับขยายอาณาเขตไปยังบริเวณอื่นๆด้วย ซึ่งจะว่าไปแล้วในช่วงคริสต์ศตวรรษที่ 11 ถึง 13 ได้เกิดสงครามครูเสดขึ้นหลายครั้ง แต่เราจะนับเฉพาะครั้งใหญ่ๆ ได้ทั้งหมด 9 ครั้งด้วยกัน (บางเล่มก็นับได้ 8 ครั้ง ขึ้นอยู่กับการนับช่วงเวลาที่เกิดสงครามด้วย)

นิยาม
– ปฏิวัติ หมายถึง การเปลี่ยนแปลงการปกครองจากระบอบหนึ่งไปเป็นอีกระบอบหนึ่ง
– รัฐประหาร หมายถึง การล้มลางการปกครองของรัฐบาลหรือผู้ปกครอง แต่ไม่ได้เปลี่ยนรูปแบบการปกครองใหม่
– กบฏ หมายถึง ผู้ที่พยายามทำการ ปฏิวัติ/รัฐประหาร แต่ไม่สำเร็จ